Een
executeur is een door de overledene benoemde vertrouwenspersoon. Een executeur
vertegenwoordigt niet de erfgenamen, maar de overledene. De gevolgen daarvan
worden vervolgens aan de erfgenamen van de overledene toegerekend.
Bij
de afwikkeling van de nalatenschap wordt de macht geconcentreerd in handen van
die aangewezen vertrouwenspersoon. Daardoor is de executeur beheersbevoegd met
uitsluiting van de erfgenamen. De wetgever heeft daarmee beoogd om impasses in
de boedelafwikkeling te voorkomen.
De executeur heeft belangrijke taken en
bevoegdheden. Zolang
een executeur het beheer van de nalatenschap uitoefent, kunnen de
erfgenamen niet beschikken over de goederen van de nalatenschap of hun aandeel
daarin zonder medewerking van de executeur of machtiging van de
Kantonrechter. Deze beschikkingsonbevoegdheid van de erfgenamen gaat direct in
na het openvallen van de nalatenschap. Zelfs indien de benoemde
executeur de executele nog niet heeft aanvaard. Bij niet aanvaarding door
de executeur zijn de erfgenamen uiteraard gezamenlijk beschikkingsbevoegd. Ter
voorkoming dat er te lang onduidelijkheid ontstaat over wie er bevoegd is, kan
de kantonrechter een termijn stellen aan de benoemde executeur.
Zolang
de executeur het beheer van de nalatenschap uitoefent,
vertegenwoordigt hij bij het uitoefenen van de executele de erfgenamen in en
buiten rechte. Hij hoeft zelfs niet de namen van de erfgenamen te noemen.
Echter, de door de executeur vertegenwoordigde erfgenamen moeten wel
als partijen in een notariële akte worden genoemd.
Beloning executeur
Tenzij
de overledene anders in diens uiterste wil heeft bepaald, kent de wet aan de
executeur een loon toe van 1% van de waarde van het vermogen van de overledene
op diens sterfdag. Met het vermogen worden niet de bezittingen bedoeld maar het
saldo van de bezittingen minus de schulden. De waarde van het vermogen’ is niet
per definitie altijd gelijk aan de waarde voor de berekening van de
erfbelasting.
Afwijken bij onvoorziene
omstandigheden
De
Kantonrechter kan op grond van onvoorziene omstandigheden
de beloning van de executeur anders regelen dan bij wet of
bij testament is bepaald. Blijkens de parlementaire geschiedenis gaat het om de
omstandigheden waar de overledene van is uitgegaan ten tijde van het instellen
van de executele en of de overledene – al dan niet stilzwijgend – rekening heeft
willen houden met het opkomen van onvoorziene omstandigheden.
Zo
zijn er uitspraken waarin aan een notaris, die als executeur optrad, een ander
executeursloon werd toegekend dan was vermeld in het testament van de
overledene. Een rechterlijke overweging was dat van de notaris niet kan worden
verwacht dat hij voor de executeurswerkzaamheden geen loon in rekening mag
brengen, waarbij de kantonrechter bepaalde dat de notaris voor zijn
werkzaamheden het gebruikelijke kantoortarief in rekening kan brengen.
Onlangs
is er weer een uitspraak gepubliceerd. De uitspraak betrof de situatie waarbij
een overledene in diens testament een kennis tot executeur had benoemd, onder
de bepaling dat deze geen loon toekomt. Deze persoon heeft zijn
executeursbenoeming aanvaard en aansluitend, overeenkomstig de in het testament
omschreven bevoegdheid, een notaris tot opvolgend executeur benoemd. De
kantonrechter heeft vervolgens op verzoek van de notaris-executeur bepaald dat
hij – in afwijking
van het testament – recht heeft op loon ter grootte van het voor zijn kantoor
geldende uurtarief.
De
kantonrechter overwoog dat nu de door erflater benoemde executeur zijn
benoeming uitsluitend heeft aanvaard om deze bevoegdheid onmiddellijk na
aanvaarding te kunnen overdragen aan de notaris, de erflater bij het opmaken
van zijn testament deze omstandigheid kennelijk niet heeft voorzien. De overledene
is bij het niet toekennen van loon er kennelijk van uitgegaan dat een
niet-professionele executeur deze taak op zich zou nemen teneinde de
afwikkeling van de nalatenschap ter hand te nemen. De omstandigheid dat een
professionele executeur zou worden benoemd is niet expliciet voorzien in het
testament. Het is in die omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en
billijkheid onaanvaardbaar ook voor een onafhankelijke en professionele
executeur toepassing te geven aan de testamentaire bepaling dat deze geen recht
heeft op loon.
Fiscale aspecten
Het executeursloon
is voor de heffing van de erfbelasting niet aftrekbaar. Als
de executeur zijn werkzaamheden beroepshalve heeft verricht,
dan is zijn beloning belast met inkomstenbelasting. Zijn deze
niet beroepshalve verricht dan wordt de beloning in beginsel niet
belast met inkomstenbelasting. In een besluit van de Staatssecretaris van
Financiën is vastgelegd dat kan worden aangenomen dat het executeursloon
niet is belast met inkomstenbelasting als de executeur tevens
erfgenaam of legataris is en tevens de executeurswerkzaamheden niet
beroepshalve heeft verricht. Indien de executeur noch erfgenaam noch
legataris is dan kan de executeur dus inkomstenbelasting verschuldigd worden.
Een
als privé persoon benoemde executeur die als zodanig ook als privé persoon de
executele aanvaardt, mag bijvoorbeeld niet via zijn onderneming diens
werkzaamheden vermeerderd met BTW in rekening brengen.
Testament
De
benoeming van een executeur kan sinds 1 januari 2003 uitsluitend geschieden bij
een testament. Daarvoor was het ook mogelijk om bij codicil een executeur te
benoemen. Vóór 1 januari 2003 opgemaakte
codicillen blijven geldig. Het is echter verstandig om een in het verleden bij
codicil gedane executeursbenoeming toch te vervangen om onzekerheid over de
omvang van de bevoegdheden van de executeur te voorkomen.
Het
is belangrijk om de beloning en bevoegdheden van de executeur duidelijk in uw
testament te omschrijven. Wilt u meer weten over de mogelijkheden, neemt u dan
contact met ons op. Wij zullen u hierover graag adviseren.